తెలుగు భాగవత తేనె సోనలు – 188

పనుపక

9-558-క.

పనుపక చేయుదు రధికులు

పనిచిన మధ్యములు పొందుపఱతురు తండ్రుల్

పని చెప్పి కోరి పనిచిన

ననిశము మాఱాడు పుత్రు లధములు దండ్రీ!

          నాన్నగారు! ఉత్తములు తండ్రుల ఇంగితం తెలుసుకౌని చెప్పకుండానే పనులు చేసేస్తారు. మధ్యములు చెప్పిన పిమ్మట చేస్తారు. తండ్రులు చెప్పిన పనికి ఎప్పుడు ఏదో ఒకటి అడ్డు చెప్పి చెయ్యకుండా ఉండే కొడుకులు అధములు.

యయాతి శాపం వల్ల తనకి వచ్చిన ముదిమిని కొంతకాలం పాటు తీసుకొని వారి యౌననాన్ని ఇమ్మని ముగ్గురు కొడుకులను వరుసగా అడిగాడు. తుర్వస, ద్రుహ్యులనే పెద్దవాళ్ళు ఇద్దరు అంగీకరించలేదు. చిన్నవాడైన పూరువు అంగీకారం తెలుపు సందర్భంలో తండ్రి ఆజ్ఞను ఎలా శిరసావహించాలో వివరించిన పద్యం ఇది. ఈయనే తరువాత కాలంలో పురుమహారాజుగా మిక్కిలి ప్రఖ్యాతి గాంచాడు

9-558-ka.

panupaka chaeyudu radhikulu

panichina madhyamulu poMdupaRaturu taMDrul

pani cheppi kOri panichina

naniSamu maaRaaDu putru ladhamulu daMDree!

          పనుపక = చెప్పకమునుపే; చేయుదురు = చేసెదరు; అధికులు = ఉత్తములు; పనిచినన్ = ఆజ్ఞాపించిన పిమ్మట; మధ్యములున్ = మధ్యములు; పొందుపఱతురున్ = సమకూర్చెదరు; తండ్రుల్ = తండ్రులు; పనిన్ = పనిని; చెప్పి = తెలిపి; కోరి = కావాలని; పనిచినన్ = ఆజ్ఞాపించిన తరువాత కూడ; అనిశము = ఎల్లప్పుడు; మాఱాడు = ఎదురు చెప్పెడి; పుత్రుల్ = కొడుకులు; అధములున్ = నీచులు; తండ్రీ = తండ్రీ .

http://telugubhagavatam.org/products.php?psid=645&catid=6&scatid=25&ccatid=

~~~|సర్వేజనాః సుఖినోభవంతు|~~~

తెలుగు భాగవత తేనె సోనలు – 187

పడతీ నీబిడ్డడు

10.1-308-క.

పడఁతీ! నీ బిడ్డడు మా

కడవలలో నున్న మంచి కాఁగిన పా లా

పడుచులకుఁ బోసి చిక్కిన

కడవలఁ బో నడిచె నాఙ్ఞ కలదో లేదో?

          గోపికలు చిన్నికృష్ణుని దుడుకుచేష్టలను యశోదదేవితో చెప్తున్నారు. – ఓ యశోదమ్మా! నువ్వు గొప్ప పడచుదానివే కాని, నీ పిల్లాడు చూడు; మా కుండలలో చక్కగా కాగిన పాలు ఉంటే, ఆ పాలను  తోటిపిల్లలకు పోసేశాడు, ఆ పైన మిగిలిన కడవలను పగలగొట్టేశాడు. మీ వాడికి భయభక్తులు చెప్తున్నారో, లేదో మరి.

10.1-308-ka.

paDa@Mtee! nee biDDaDu maa

kaDavalalO nunna maMchi kaa@Mgina paa laa

paDuchulaku@M bOsi chikkina

kaDavala@M bO naDiche naa~m~na kaladO laedO?

          పడతీ = ఇంతీ; నీ = నీ యొక్క; బిడ్డడు = పిల్లవాడు; మా = మా యొక్క; కడవల = కుండల; లోన్ = అందు; ఉన్న = ఉన్నట్టి; మంచి = శుభ్రముగ; కాగిన = కాగినట్టి; పాలున్ = పాలను; పడుచులు = పిల్లలకు; పోసి = తాగించి; చిక్కిన = మిగిలిన; కడవలన్ = కుండలను; పోనడిచెన్ = పగులగొట్టెను; ఆజ్ఞ = అడ్డూ అదుపు; కలదో = ఉన్నవా; లేదో = లేవా.

http://telugubhagavatam.org/products.php?psid=296&catid=6&scatid=26&ccatid=

~~~|సర్వేజనాః సుఖినోభవంతు|~~~

తెలుగు భాగవత తేనె సోనలు – 186

లలనా

 10.1-1131-మ.

లలనా! యేటికి తెల్లవాఱె? రవి యేలాదోఁచెఁ బూర్వాద్రిపైఁ?

గలకాలంబు నహంబుగాక నిశిగాఁ గల్పింపఁ డా బ్రహ్మ దా

వలఱేఁడుం గృపలేఁడు; కీరములు దుర్వారంబు; లెట్లోకదే;

కలదే మాపటికాల మందు మనకుం గంజాక్షు సంభోగముల్.

          ఏమే చెలీ! అప్పుడే ఎందుకు తెల్లవారిపోయిందే! తూర్పుకొండమీద ఆ సూర్యుడు ఎందుకు పొద్దుపొడిచేసేడే బాబు! అవును పగళ్ళన్నవి లేకుండా ఎప్పటికి తెల్లవారని రాత్రిళ్ళుగా ఎందుకు చెయ్యడే ఈ బ్రహ్మదేవుడు! ఈ మన్మథుడేమో మరీ కరుణమాలిన వాడైపోయాడు; చిలకలను చూస్తే వారించేవాళ్ళే లేరు; ఇంకా ఎలాగమ్మా బతకటం! అసలు రాత్రి ఎప్పటికేనా అవుతుందా! ఆ కలువ కన్నుల కన్నయ్యతో కలిసే అదృష్టం లభిస్తుందంటావా!

కృష్ణవిరహదుఃఖంతో ఓపికలులేక ఇళ్లల్లో వేగిపోతూ ఉన్న గోపికలలో ఒకామె తన స్నేహితురాలి దగ్గర ఇలా విలపిస్తోంది. తెల్లవారటం అంటే బ్రహ్మానందం పొందే సమాధి స్థితికి విఘ్నం కలిగి మెళకువ వచ్చేయటం అనుకుంటే, ‘ఇంద్రియాణాం మనశ్చాస్మి’ అని గీత కనుక రవి అంటే మనస్సు అనుకుంటే, పూర్వాద్రిలో పూర్వ అంటే సమాధి నిండుగా పూర్తికాక ముందే అని, అద్రి అంటే ఈ దేహం అనుకుంటే, మనస్సు తోచటం అంటే తెల్లవారటం అనుకోవచ్చు. అహము అంటే సంసార సంపాదనకై సంచారం చేసే పగలు అనుకుంటే నిశి అంటే నిర్వికల్ప స్థితిలో ఉండే సమయం రాత్రి అనుకుంటే. పగళ్ళు వద్దు రాత్రే కావాలి అనటం. ‘బుద్ధిః తాం మంథాతీతీ మన్మథః ’ అని వ్యుత్పత్తి. ఆ మన్మథుడు మనసుని బ్రహ్మజ్ఞానం తెలుకోమని మథించేస్తున్నాడుట, పోని సంసార లంపటంలో పడుతున్నాడు పడనీ అని జాలిపడకుండా. చిలకలు అంటే సమాధి కుదరకుండా చెదరగొట్టే బాహ్యాభ్యంతరంలో 'తియ్యగా అనిపించే శబ్దప్రపంచం' అనుకుంటే. దానిని ఆపే నాథుడు లేడని విసుగు కలుగుతోంది అనుకోవచ్చు. మాపటివేళ అంటే మళ్ళీ బ్రహ్మజ్ఞానం స్పురించే సమాధిలో ఉండే సమయం. కంజాక్షుడు బ్రహ్మజ్ఞానమే చూపుగా కల ఆ పరబ్రహ్మతో కూడుట ఎప్పటికి లభిస్తుంది అని ఆత్రుతగా ఉంది అనుకోవచ్చు. అందుకని తనను లాలించే తన స్నేహితురాలు తల్లి గురువుకి చెప్పుకుంటోంది.

10.1-1131-ma.

lalanaa! yaeTiki tellavaaRe? ravi yaelaadO@Mche@M boorvaadripai@M?

galakaalaMbu nahaMbugaaka niSigaa@M galpiMpa@M Daa brahma daa

valaRae@MDuM gRpalae@MDu; keeramulu durvaaraMbu; leTlOkadae;

kaladae maapaTikaala maMdu manakuM gaMjaakshu saMbhOgamul.

          లలనా = పడతి {లలన – విలసన శీలయై నామె, స్త్రీ}; ఏటికిన్ = ఎందుకు; తెల్లవాఱెన్ = తెల్లవారినది; రవి = సూర్యుడు; ఏలా = ఎందుకు; తోచెన్ = కనబడెను; పూర్వా = తూర్పు; అద్రి = కొండ; పైన్ = మీద; కలకాలంబు = ఎల్లప్పుడు; అహంబు = పగలు; కాకన్ = కలుగకుండా; నిశి = రాత్రి; కాన్ = అగునట్లు; కల్పింపడు = కలుగజేయడు; ఆ = ఆ యొక్క; బ్రహ్మ = బ్రహ్మదేవుడు; తాన్ = తాను; వలఱేడున్ = మన్మథుడును; కృపలేడు = దయలేనివాడు; కీరములు = చిలుకలు; దుర్వారంబులు = అడ్డగింపరానివి; ఎట్లోకదే = ఎలాగో ఏమిటో; కలదే = ఉన్నదా అసలు; మాపటి = రాత్రి; కాలము = సమయము; అందున్ = దానిలో; మన = మన; కున్ = కు; కంజాక్షు = పద్మాక్షునితో, కృష్ణునితో; సంభోగముల్ = కలియికలు.

http://telugubhagavatam.org/products.php?psid=413&catid=6&scatid=26&ccatid=

~~~|సర్వేజనాః సుఖినోభవంతు|~~~

తెలుగు భాగవత తేనె సోనలు – 185

తనవెంటన్

8-98-మ.

తన వెంటన్ సిరి; లచ్చివెంట నవరోధవ్రాతమున్; దాని వె

న్కనుఁ బక్షీంద్రుఁడు; వాని పొంతను ధనుః కౌమోదకీ శంఖ చ

క్ర నికాయంబును; నారదుండు; ధ్వజినీకాంతుండు రా వచ్చి రొ

య్యన వైకుంఠపురంబునం గలుగువా రాబాలగోపాలమున్.

          అలా విష్ణుమూర్తి గజేంద్రుని రక్షించటం కోసం లక్ష్మీదేవి కొంగు వదలను కూడ వదలకుండా తటాలున బయలుదేరటంతో – విష్ణువు వెనుక లక్ష్మీ దేవి, ఆమె వెనకాతల అంతఃపుర స్త్రీలు, వారి వెనుక గరుడుడు, ఆయన పక్కనే విల్లూ గదా శంఖచక్రాలు నారదుడు విష్వక్సేనుడు వస్తున్నారు. వారి వెనువెంట వరసగా వైకుంఠపరంలో ఉన్న వాళ్ళందరు కూడా వస్తున్నారు.

ఇది పోతనగారు ప్రసాదించిన పరమాద్భుత పద్యాలలో ఒకటి. పండిత పామరుల నోళ్ళలో తరచుగా నానుతుండే పద్యం. నడకలో భావంలో ఉత్తమ స్థాయి అందుకున్నది. చదువుతుంటేనే వేగంగా పయనమౌతున్న విష్ణుమూర్తి వెనుక అంత వేగంగాను వెళ్తున్న లక్ష్మీదేవి సూదిమొనగా గల బాణంములుకులాగ అనుసరిస్తున్న పరివారం మనోనేత్రానికి దర్శనమిస్తుంది. *{విష్ణుమూర్తి - (అ) ఆయుధములు 1ధనుస్సు శాఙ్గము 2గద కౌమోదకి 3శంఖము పాంచజన్యము 4చక్రము సుదర్శనము 5కత్తి నందకము (ఆ) రథము శతానందము (ఇ) సేనానాయకుడు విష్వక్సేనుడు (ఈ) వాహనం గరుత్మంతుడు}

8-98-ma.

tana veMTan siri; lachchiveMTa navarOdhavraatamun; daani ve

nkanu@M baksheeMdru@MDu; vaanipoMtanu dhanu@h kaumOdakee SaMkha cha

kra nikaayaMbunu; naaraduMDu; dhvajineekaaMtuMDu raa vachchi ro

yyana vaikuMThapuraMbunaM galuguvaa raabaalagOpaalamun.

          తన = అతని; వెంటన్ = వెనుక; సిరి = లక్ష్మీదేవి; లచ్చి = లక్ష్మీదేవి; వెంటన్ = వెనుక; అవరోధ = అంతఃపుర స్త్రీ; వ్రాతమున్ = సమూహమును; దాని = వాని; వెన్కనున్ = వెనుక; పక్షీంద్రుడు = గరుత్మంతుడు {పక్షీంద్రుడు - పక్షులకు ఇంద్రుడు (ప్రభువు), గరుడుడు}; వాని = అతని; పొంతను = పక్కనే; ధనుస్ = విల్లు {విష్ణుమూర్తి - (అ) ఆయుధములు 1ధనుస్సు శాఙ్గము 2గద కౌమోదకి 3శంఖము పాంచజన్యము 4చక్రము సుదర్శనము 5కత్తి నందకము (ఆ)రథము శతానందము (ఇ)సేనానాయకుడు విష్వక్సేనుడు (ఈ)వాహనం గరుత్మంతుడు}; కౌమోదకీ = కౌమోదకి యనెడి గద; శంఖ = శంఖము; చక్ర = చక్రముల; నికాయంబునున్ = సమూహము; నారదుండు = నారదుడు; ధ్వజినీకాంతుండు = విష్వక్సేనుడు {ధ్వజినీకాంతుండు - (విష్ణుమూర్తి యొక్క) ధ్వజినీ (సేనా) కాంతుడు (నాయకుడు), విష్వక్సేనుడు}; రాన్ = రాగా; వచ్చిరి = వచ్చితిరి; ఒయ్యన = శ్రీఘ్రముగ; వైకుంఠ = వైకుంఠమనెడి; పురంబునన్ = పట్టణమునందు; కలుగు = ఉండెడి; వారు = వారు; ఆబాలగోపాలమున్ = సర్వులును.

http://telugubhagavatam.org/products.php?psid=462&catid=6&scatid=24&ccatid=

~~~|సర్వేజనాః సుఖినోభవంతు|~~~