Sunday, November 30, 2014

రుక్మిణీకల్యాణం – వచ్చెద విదర్భభూమికిఁ

38- క.
చ్చెద విదర్భభూమికిఁ;
జొచ్చెద భీష్మకుని పురము; సురుచిరలీలం
దెచ్చెద బాలన్ వ్రేల్మిడి
వ్రచ్చెద నడ్డంబు రిపులు చ్చినఁ బోరన్.
          విదర్భలోని భీష్మకుని కుండినపురానికి వస్తాను. రుక్మిణీబాలను అలవోకగా తీసుకొస్తాను. అడ్డం వచ్చే శత్రువులను యుద్దంచేసి చిటికలో చీల్చి చెండాడుతాను.” అని విప్రునితో అంటున్నాడు శ్రీకృష్ణుడు.
38- ka.
vachcheda vidarbhabhoomikiM~;
jochcheda bheeShmakuni puramu; suruchiraleelaM
dechcheda baalan vrElmiDi
vrachcheda naDDaMbu ripulu vachchinaM~ bOran.
          వచ్చెదన్ = వస్తాను; విదర్భ = విదర్భ అనెడి; భూమి = దేశమున; కిన్ = కు; చొచ్చెదన్ = చొరబడెదను; భీష్మకునిపురము = కుండిన నగరము నందు; సురుచిర = మనోహరమైన; లీలన్ = విధముగ; తెచ్చెదన్ = తీసుకొచ్చెదను; బాలన్ = బాలికను; వ్రేల్మిడిన్ = చిటికలో; వ్రచ్చెదన్ = చించెదను; అడ్డంబున్ = అడ్డగించుటకు; రిపులు = శత్రువులు; వచ్చినన్ = వచ్చినచో; పోరన్ = యుద్ధము నందు.
: : చదువుకుందాం భాగవతం; బాగుపడదాం; మనం అందరం  : :

Saturday, November 29, 2014

రుక్మిణీకల్యాణం – కన్నియమీఁద నా తలఁపు

36- వ.
అని యిట్లు పలికిన బ్రాహ్మణునివలన విదర్భరాజ తనయ పుత్తెంచిన సందేశంబును, రూప సౌందర్యాది విశేషంబులును విన నవధరించి నిజకరంబున నతని కరంబుఁబట్టి నగుచు న య్యాదవేంద్రుండు; యిట్లనియె.
37- ఉ.

న్నియమీఁద నా తలఁపు గాఢము; కూరుకురాదు రేయి నా

కెన్నఁడు; నా వివాహము సహింపక రుక్మి దలంచు కీడు నే

మున్నె యెఱుంగుదుం; బరులమూఁక వధించి కుమారిఁ దెత్తు వి

ద్వన్నుత! మ్రాను ద్రచ్చి నవహ్నిశిఖన్ వడిఁ దెచ్చు కైవడిన్.

          ఇలా పలికిన బ్రాహ్మణుడి ద్వారా రుక్మిణి పంపిన సందేశం, ఆమె చక్కదనాలు అవి గ్రహించి కృష్ణుడు అతని చేతులో చేయ్యేసి నవ్వుతూ ఇలా అన్నాడు.
          సచ్చీలుడా! రుక్మిణీకన్య మీద నాకు గాఢమైన మనసుంది. రాత్రిళ్ళు నిద్రే రాదు. మా పెళ్ళికి ఇష్టపడక రుక్మి పెట్టే అడ్డంకులు నాకు ముందే తెలుసు. కట్టెని మధించి అగ్ని పుట్టించినట్లు, శత్రువులను మర్ధించి కన్యను తీసుకొస్తాను.
పరమ విష్ణుపరాయణురాలు జీవాత్మగా అనేక జన్మలలో వ్రతాదులు ఎన్నెన్నో చేసి అర్హత సాధించింది రుక్మిణి. పరమాత్మతో నేరుగా సంబంధానికి ఉవ్విళ్ళూరుతున్నది. ఆకలి నిద్రలపై దృష్టిలేని ఏకాగ్ర భక్తి. అదే అగ్ని ద్యోతనుడు తెచ్చిన గుహ్యమైన సందేశం. మరి శ్రీకృష్ణపరమాత్మ కూడ కూరుకురాదు రేయి అంటున్నాడు. భక్తునికి భగవంతునికి, జీవాత్మకు పరమాత్మకు మద్యన ఎంతటి అవినాభావ సంబంధం.
36- va.
ani yiTlu palikina braahmaNunivalana vidarbharaaja tanaya putteMchina saMdEshaMbunu, roopa sauMdaryaadi vishEShaMbulunu vina navadhariMchi nijakaraMbuna natani karaMbuM~baTTi naguchu na yyaadavEMdruMDu; yiTlaniye.
37- u.
kanniyameeM~da naa talaM~pu gaaDhamu; koorukuraadu rEyi naa
kennaM~Du; naa vivaahamu sahiMpaka rukmi dalaMchu keeDu nE
munne yeRruMguduM; barulamooM~ka vadhiMchi kumaariM~ dettu vi
dvannuta! mraanu drachchi navavahnishikhan vaDiM~ dechchu kaivaDin.
          అని = అని; ఇట్లు = ఈ విధముగ; పలికిన = చెప్పిన; బ్రాహ్మణుని = విప్రుని; వలన = వలన; విదర్భరాజతనయ = రుక్మిణీదేవి {విదర్భరాజతనయ - విదర్భరాజు (భీష్మకుడు) యొక్క పుత్రిక, రుక్మిణి}; పుత్తెంచిన = పంపించిన; సందేశంబున్ = సమాచారము; రూప = చక్కదనము; సౌందర్య = అందము; ఆది = మున్నగు; విశేషంబులున్ = విశిష్టతలను; వినన్ = వినవలెనని; అవధరించి = సమ్మతించి; నిజ = తన యొక్క; కరంబునన్ = చేతి యందు; అతని = అతని యొక్క; కరంబున్ = చేతిని; పట్టి = పట్టుకొని; నగుచున్ = నవ్వుతు; = ఆ యొక్క; యాదవేంద్రుండు = కృష్ణుడు; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను.
          కన్నియ = కన్యక; మీదన్ = పైన; నా = నా యొక్క; తలపున్ = మనసులో; గాఢము = దృఢముగా నున్నది; కూరుకు = నిద్ర; రాదు = రాదు; రేయి = రాత్రు లందు; నా = నా; కున్ = కు; ఎన్నడున్ = ఎప్పుడు; నా = నాతోడి; వివాహమున్ = పెండ్లిని; సహింపక = ఓర్వజాలక; రుక్మి = రుక్మి; తలంచున్ = తలపెట్టును; కీడు = చెరుపును; నేన్ = నేను; మున్న = ముందుగనే; ఎఱుంగుదున్ = తెలిసి యుంటిని; పరుల = శత్రువుల; మూక = సమూహమును; వధించి = చంపి; కుమారిన్ = కన్యకను; తెత్తున్ = తీసుకొచ్చెదను; విద్వన్ = విద్వాంసులచేత; నుత = పొగడబడువాడ; మ్రానున్ = కర్రను; త్రచ్చి = మథించి; నవ = కొత్త; వహ్ని = అగ్ని; శిఖన్ = మంటను; వడిన్ = వేగముగా; తెచ్చు = తీసుకొచ్చెడి; కైవడిన్ = విధముగ.
: : చదువుకుందాం భాగవతం; బాగుపడదాం; మనం అందరం  : :

Friday, November 28, 2014

రుక్మిణీకల్యాణం – ఆయెలనాగ నీకుఁదగు

35- ఉ.
యెలనాగ నీకుఁ దగు; నంగనకుం దగు దీవు మా యుపా
ధ్యాయుల యాన పెండ్లి యగుఁ; ప్పదు జాడ్యము లేల? నీవు నీ
తోమువారుఁ గూడుకొని తోయరుహాననఁ దెత్రు గాని వి
చ్చేయుము; శత్రులన్నుఱుము జేయుము చేయుము శోభనం బిలన్
          ఆ యువతి రుక్మణీదేవి నీకు తగినది. ఆమెకు వాసుదేవ! నీవు తగిన వాడవు. మా గురువు మీద ఒట్టు. మీ పెళ్ళి జరిగి తీరుతుంది. ఇంక ఆలస్యం ఎందుకు. నువ్వు నీ వాళ్ళతో కలిసి కన్యను తీసుకొచ్చెదవుగాని రమ్ము. శత్రువుల్ని నుగ్గునుగ్గుచేయుము. లోకానికి శుభాలు కలిగించుము.
35- u.
aa yelanaaga neekuM~ dagu; naMganakuM dagu deevu maa yupaa
dhyaayula yaana peMDli yaguM~; dappadu jaaDyamu lEla? neevu nee
tOyamuvaaruM~ gooDukoni tOyaruhaananaM~ detru gaani vi
chchEyumu; shatrula nnuRrumu jEyumu chEyumu shObhanaM bilan
          ఆ = ఆ యొక్క; ఎలనాగ = యువతి {ఎలనాగ - లేతవయస్కురాలు, వనిత}; నీకున్ = నీకు; తగున్ = సరిపడును; అంగన = వనిత {అంగన - మంచి అంగములు కలామె, స్త్రీ}; కున్ = కు; తగుదువు = సరిపడుదువు; ఈవు = నీవు; మా = మా యొక్క; ఉపాధ్యాయుల = గురువుల మీద; ఆన = ఒట్టు; పెండ్లి = వివాహము; అగున్ = జరుగును; తప్పదు = తథ్యమిది; జాడ్యములు = ఆలసించుటలు; ఏలన్ = ఎందుకు; నీవున్ = నీవు; నీ = నీ యొక్క; తోయమువారు = తోటివారు; కూడుకొని = కలిసి; తోయరుహాననన్ = పద్మాక్షిని; తెత్రుగాని = తీసుకొచ్చెదరు గాని; విచ్చేయుము = రమ్ము; శత్రులన్ = విరోధులను; నుఱుము = పొడిగా, మర్ధించుట; చేయుము = చేయుము; చేయుము = చేయుము; శోభనంబు = శుభములను; ఇలన్ = లోకమునకు.
: : చదువుకుందాం భాగవతం; బాగుపడదాం; మనం అందరం  : :

Thursday, November 27, 2014

రుక్మిణీకల్యాణం – పల్లవ వైభవాస్పదములు

34- వ.
అని యిట్లు రుక్మిణీదేవి పుత్తెంచిన సందేశంబులు, రూప సౌంద ర్యాది విశేషంబులును బ్రాహ్మణుండు హరికి విన్నవించి కర్తవ్యం బెద్ది చేయ నవధరింపుమని సవరణగా నిట్లనియె.
35- సీ.
ల్లవ వైభవాస్పదములు పదములు;
          నకరంభాతిరస్కారు లూరు;
రుణప్రభామనోరములు గరములు;
          కంబుసౌందర్యమంళము గళము;
హిత భావాభావధ్యంబు మధ్యంబు;
          క్షురుత్సవదాయి న్నుదోయి;
రిహసితార్ధేందు టలంబు నిటలంబు;
          జితమత్త మధుకరశ్రేణి వేణి;
ఆ.
భావజాశుగముల ప్రాపులు చూపులు;
కుసుమశరుని వింటి కొమలు బొమలు;
చిత్తతోషణములు చెలువభాషణములు;
లజనయన ముఖము చంద్రసఖము.
          ఇలా శ్రీకృష్ణునికి బ్రాహ్మణుడు రుక్మిణీదేవి పంపిన సందేశం, ఆమె అందచందాది విశేషాలు వివరంగా చెప్పి ఏం చేయాలో చూడు అని విన్నవించి, తగ్గిన స్వరంతో సౌమ్యంగా ఇంకా ఇలా చెప్పాడు
          ఆ పద్మాక్షి రుక్మిణీదేవి పాదాలు చిగురాకుల వంటివి. తొడలు బంగారు అరటిబోదెల కన్న చక్కటివి. చేతులు ఎర్రటి కాంతులతో మనోహరమైనవి. అందమైన కంఠం శుభకరమైన శంఖం లాంటిది. నడుము ఉందా లేదా అనిపించేంత సన్నటిది. స్తనాల జంట కనువిందు చేస్తుంది. నుదురు అర్థచంద్రుడి కంటె అందమైనది. జడ మత్తెక్కిన తుమ్మెదల బారు లాంటిది. చూపులు మన్మథ బాణాలకి సాటైనది. కనుబొమలు మన్మథుని వింటి కొమ్ములు. ఆ సుందరి పలుకులు మనసును సంతోషపెట్టేవి. ఆమె మోము చంద్రబింబం లాంటిది.
35- see.
pallava vaibhavaaspadamulu padamulu;
          kanakaraMbhaatiraskaaru looru;
laruNaprabhaamanOharamulu garamulu;
          kaMbusauMdaryamaMgaLamu gaLamu;
mahita bhaavaabhaavamadhyaMbu madhyaMbu;
          chakShurutsavadaayi channudOyi;
parihasitaardhEMdu paTalaMbu niTalaMbu;
          jitamatta madhukarashrENi vENi;
aa.
bhaavajaashugamula praapulu choopulu;
kusumasharuni viMTi komalu bomalu;
chittatOShaNamulu cheluvabhaaShaNamulu;
jalajanayana mukhamu chaMdrasakhamu.
          అని = అని; ఇట్లు = ఈ విధముగ; రుక్మిణీదేవి = రుక్మిణీదేవి; పుత్తెంచిన = చెప్పి పంపించిన; సందేశంబులున్ = వృత్తాంతములు; రూప = రూపము నందలి; సౌందర్య = అందము; ఆది = మున్నగు; విశేషంబులున్ = ప్రత్యేకతలను; బ్రాహ్మణుండు = విప్రుడు; హరి = కృష్ణుని; కిన్ = కి; విన్నవించి = చెప్పి; కర్తవ్యంబు = చేయదగ్గపని; ఎద్ది = ఏదైతే అది; చేయన్ = చేయవలెనని; అవధరింపుము = నిశ్చయించుకొనుము; అని = అని; సవరణగాన్ = తగ్గి,సౌమ్యముగా; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను.
          పల్లవ = చిగురాకుల యొక్క; వైభవ = గొప్పదనములకు; ఆస్పదములు = ఉనికిపట్లు; పదములున్ = పాదములు; కనక = బంగారపు; రంభా = అరటిబోదెలను; తిరస్కారులు = తిరస్కరించునవి; ఊరులు = తొడలు; అరుణ = ఎర్రనైన; ప్రభా = కాంతులతో; మనోహరములు = అందమైనవి; కరములు = చేతులు; కంబు = శంఖము వంటి; సౌందర్య = చక్కదనముచేత; మంగళము = శుభప్రదమైనది; గళము = కంఠము; మహిత = గొప్ప; భావాభావమధ్యంబు = ఉందోలేదో తెలియనిది {భావాభావమధ్యంబు - భావ(ఉందో) అభావ (లేనిది) మధ్యంబు (సందేహాస్పదమైనది), ఉందోలేదో తెలియనిది}; మధ్యంబు = నడుము; చక్షుః = కన్నులకు; ఉత్సవ = సంతోషమును; దాయి = ఇచ్చునవి; చన్ను = స్తనముల; దోయి = ద్వయము; పరిహసిత = ఎగతాళి చేయబడిన; అర్ధేందు = అర్ధచంద్రుల యొక్క; పటలంబు = సమూహము కలది; నిటలంబు = నుదురు; జిత = గెలువబడిన; మధుకర = తుమ్మెదల; శ్రేణి = సమూహములు వంటిది; వేణి = జడ.
          భావజ = మన్మథుని {భావజుడు - సంకల్పము చేత పుట్టువాడు, మన్మథుడు}; ఆశుగముల = బాణముల యొక్క; ప్రాపులు = ఉనికిపట్లు; చూపులు = దృష్టులు; కుసుమశరుని = మన్మథుని {కుసుమశరుడు - పుష్ప భాణములు కలవాడు, మన్మథుడు}; వింటి = ధనుస్సు యొక్క; కొమలు = కొసలు; బొమలు = కనుబొమ్మలు; చిత్త = మనస్సును; తోషణములు = సంతోషింపజేయునవి; చెలువ = అందగత్తె; భాషణములు = మాటలు; జలజనయన = పద్మాక్షి; ముఖము = ముఖము; చంద్ర = చంద్రబింబమునకు; సఖము = మిత్రము, వంటిది.
: : చదువుకుందాం భాగవతం; బాగుపడదాం; మనం అందరం  : :