-:వాల్మీకి తెలుగు రామాయణము:- -॥శతతమ సర్గః॥ 70-71-72

జైశ్రీరామ -:వాల్మీకి తెలుగు రామాయణము:- -॥శతతమ సర్గః॥ [శ్రీరాముడు భరతునికి నీతి బోధించుట] 2.100.70.అనుష్టుప్. యాత్రాదండవిధానం చ ద్వియోనీ సన్ధివిగ్రహౌ। కచ్చిదేతాన్మహాప్రాజ్ఞ యథాదనుమన్యసే॥ తాత్పర్యము :- దండయాత్రలు సైనిక సంవిధానము, వ్యూహరచనలు, సంధి విగ్రహము అను రెండు ఉపాయమలు వీటన్నింటినీ, (17) ఓ మహాబుద్ధిశాలి భరతుడా! యథావిధిగా అనుసరించుచుంటివి కదా? ప్రతిపదార్థము :- యాత్రాః = దండయాత్రల; దండః= సైనిక; విధానమ్ = విధానములు, వ్యూహములు; చ = మఱియు; ద్వియోనీ = రెండైన ఉపాయమలు; సన్ధివిగ్రహౌ = సంధి విగ్రహములు; కచ్చిత్ = కదా; ఏతాన్ = వీటిని; మహా = గొప్ప; ప్రాజ్ఞ = ప్రజ్ఞగలవాడా; యథావత్ = యథావిదిగా; అనుమన్యసే = అనుసరించుచుంటివి. *గమనిక :- ;(15) యాత్ర అంటే దండయాత్ర. (16) దండవిధానములు- సప్తవ్యూహములు, గరుడవ్యూహము, సూచీవ్యూహము, వజ్రవ్యూహము, శకటవ్యూహము, మకరవ్యూహము, దండవ్యూహము, పద్మవ్యూహము. (17) ద్వియోని సంధివిగ్రహము- శత్రువుతో నడుచుకొనదగిన విషయములు, సంధివిగ్రహాది షడ్గుణములలో సంధి విగ్రహము ప్రధానములు. యాన ఆసనములకు మూలము నిగ్రహము, ద్వైధీభావము సమాశ్రయములకు మూలము సంధి. 2.100.71.అనుష్టుప్. మంత్రిభిస్త్వం యథోద్దిష్టైః చతుర్భిస్త్రిభిరేవ వా। కచ్చిత్సమస్తైర్వ్యస్తైశ్చ మన్త్రం మంత్రయసే మిథః॥ తాత్పర్యము :- నీవు శాస్త్రోక్త లక్షణము గల ముగ్గరు లేదా నలుగురు మంత్రులతో కాని, అందరితోకలిసి కాని, వేరువేరుగా ఒక్కొక్కరితో గాని రహస్యముగా మంత్రాగము ఆలోచించుటకు చర్చించుచున్నావు కదా? ప్రతిపదార్థము :- మంత్రిభి = మంత్రులతో; త్వం = నీవు; యథోద్దిష్టైః = శాస్త్రములలో చెప్పబడిన; చతుర్భిః = నలుగురు; త్రిభిః = ముగ్గురు; ఏవ = మాత్రమే; వా = కాని; కచ్చిత్ = కదా; సమస్తైః = అందరితోను; వ్యస్తైః = ఒక్కొక్కరితోను; చ = మఱియు; మన్త్రమ్ = మంత్రాగపు ఆలోచనలు; మంత్రయసే = ఆలోచించుచుంటివి; మిథః = రహస్యమునందు. 2.100.72.అనుష్టుప్. కచ్చిత్తే సఫలా వేదాః కచ్చిత్తే సఫలాః క్రియాః। కచ్చిత్తే సఫలా దారాః కచ్చిత్తే సఫలం శ్రుతమ్॥ తాత్పర్యము :- అగ్నిహోత్రాదులతో నీ వేదాధ్యయనము సఫలమైనది చేయుచున్నావు కదా? చేయు దానములు, అనుభవించు భోగములుతో నీ ధనము సఫలము అగుచున్నది కదా? నీ భార్య అనుకూలవతిగా సేవించుచు సంతానవతి అగుటద్వారా మీ దాంపత్యము సఫలము చేయుచున్నారు కదా? నీ వినయాది సద్గుణములతో కూడిన సత్ప్రవర్తనలతో నీవు వినిన శాస్త్ర పురాణాది గ్రంధములు చదివినందుకు సఫలము చేయుచుంటివు కదా? ప్రతిపదార్థము :- కచ్చిత్ = కదా; తే = నీ; ఫలాః = సఫలమగచున్నది; వేదాః = వేదాధ్యయనము; కచ్చిత్ = కదా; తే = నీ; సఫలాః = సఫలమగచున్నది; క్రియాః = పనులు; కచ్చిత్ = కదా; తే = నీ; సఫలాః = సఫలమగచున్నది; దారాః = భార్యా; కచ్చిత్ = కదా; తే = నీ; సఫలమ్ = సఫలమగచున్నది; శ్రుతమ్ = శాస్త్రశ్రవణము. *గమనిక :- ;శ్రీ మహాభారతము ఉద్యోగ పర్వము- ప్రజాగర పర్వము విదురవాక్యమను 39వ అధ్యాయమునందలి 83వ శ్లోకమునందు, పై అయోధ్యకాండ 100వ సర్గ 71వ శ్లోకము యొక్క ఆశయమును స్పష్టము చేయుచున్నది. శ్లో|| అగ్నిహోత్రఫలా వేదాః శీలవృత్తఫలం శ్రుతమ్l రతిపుత్రఫలా నారీ దత్తభుక్తఫలం ధనమ్ll..83; తా|| "వేదాధ్యయనానికి ఫలం అగ్నిహోత్రాన్ని అర్పించడమే. శాస్త్రానికి ఫలం సత్ప్రవర్తన. స్త్రీ సంగమానికి ఫలం సుఖసంతానం కలగడమే. ధనానికి ఫలం దానం చేయడం, అనుభవించడమూను! ----- శ్రీరామ రక్ష జగదభి రక్ష