-:వాల్మీకి తెలుగు రామాయణము:- -॥శతతమ సర్గః॥ -- 64- 65- 66

 జైశ్రీరామ

-:వాల్మీకి తెలుగు రామాయణము:-

-॥శతతమ సర్గః॥

[శ్రీరాముడు భరతునికి నీతి బోధించుట]

2.100.64.అనుష్టుప్.

కచ్చిత్తే బ్రాహ్మణాశ్శర్మ

సర్వశాస్త్రార్థకోవిదాః।

ఆశంసంతే మహాప్రాజ్ఞ!

పౌరజానపదైస్సహ॥

తాత్పర్యము :- 

సకల శాస్త్రములను క్షుణ్ణంగా గ్రహించిన జ్ఞానులైన బ్రాహ్మణులు, నీతోపాటు నీదేశ పౌరుల, గ్రామీణుల సుఖశాంతులు కోరుతున్నారు కదా? 

ప్రతిపదార్థము :- 

కచ్చిత్ = కదా; తే = నీ; బ్రాహ్మణాః = బ్రాహ్మణులు; శర్మ = సుఖశాంతులు; సర్వ = సమస్తమైన; శాస్త్రాః = శాస్తములందలి; అ¬ర్థ = విషయము; కోవిదాః = తెలుసకున్నజ్ఞాని; ఆశంసంతే = కోరుతున్నారు; మహా = గొప్ప; ప్రాజ్ఞ = బుద్దిమంతుడా; పౌరః = పురవాసుల; జానపదైః = జనపదానివాసులు; సహ = సహితముగా.

2.100.65.అనుష్టుప్.

నాస్తిక్యమనృతం క్రోధమ్

ప్రమాదం దీర్ఘసూత్రతామ్।

అదర్శనం జ్ఞానవతామ్

ఆలస్యం పంచవృత్తితామ్॥

తాత్పర్యము :- 

1. నాస్తికత్వము, 2. అసత్యము, 3. క్రోధము, 4. ఏమఱుపాటప, 5. సాగతీతస్వభావము, 5. జ్ఞానవంతులవద్దకు పోకపోవుట, 6. సోమరితనము, పనిచేపట్టుటకు జాగుచేయుట, 8. పంచమనోవృత్తులు అగు ప్రమాణము, విపర్యయము, వికల్పము, నిద్రమత్తు, స్మృతిరూపవాదము.

ప్రతిపదార్థము :- 

నాస్తిక్యమ్ = నాస్తికత్వము, దైవములేడనుట; అనృతమ్ = అసత్యము; క్రోధమ్ = అధికమైన కోపము; ప్రమాదం = ఏమఱుపాటు; దీర్ఘసూత్రతామ్ = ప్రతిపనికి సాగతీత స్వభావము, మితిమీరిన సమయం తీసుకొనుట; అదర్శనం = చూడకపోవుట, కలియకపోవుట; జ్ఞానవతామ్ = జ్ఞానవంతులను; ఆలస్యం = సోమరిపోతుతనము; పంచవృత్తితామ్ = పంచవృత్తులు, ఐదు నడవడికలు, శబ్దరత్నాకరము. 

*గమనిక :- 

;పంచవృత్తులు- పంచమనోవృత్తులు, సూ. ప్రమాణవిపర్య్యవికల్పనిద్రాస్మృతతయః, వాచస్పతము, ప్రమాణము, విపర్యయము, వికల్పము, నిద్రమత్తు, స్మృతిరూపవాదము అను పంచమనోవృత్తులు, సంకేతపదకోశము.

2.100.66.అనుష్టుప్.

ఏకచింతనమర్థానామ్

అనర్థజ్ఞైశ్చ మంత్రణమ్।

నిశ్చితానామనారంభమ్

మంత్రస్యాపరిరక్షణమ్॥

తాత్పర్యము :- 

9. మంత్రులను సంబంధిచిన రాజోద్యోగులతో చర్చించకుండా రాజు తాను ఒక్కడే నిర్ణయము తీసుకొను ఆలోచనకూడ చేయుట. అటులనే 9. కార్య ప్రయోజనము తెలియని వారితో చర్చించుట. 1. నిర్ణయములు తీసుకొనట్టి కార్యములను మొదలుపెట్టకపోవుట. 12. మంత్రాగ విషయముల రహస్యము కాపాడకపోవుట.

ప్రతిపదార్థము :- 

ఏకచింతనమ్ = ఒంటరిగా ఆలోచన చేయడం; అర్థానామ్ = కార్యముల యొక్క; అనర్థజ్ఞైః = వివరము తెలియని వారు; చ = కూడా; మంత్రణమ్ = రాజకీయ తంత్ర ఆలోచన; నిశ్చితానామ్ = నిశ్చయింపబడినవి; అనారంభమ్ = మొదలుపెట్టక పోవుట; మంత్రస్యాః = ఆలోచన యొక్క; అపరిరక్షణమ్ = రహస్యమును కాపాడకపోవుట.

-----

శ్రీరామ రక్ష జగదభి రక్ష