జైశ్రీరామ
-:వాల్మీకి తెలుగు రామాయణము:-
-॥శతతమ సర్గః॥
[శ్రీరాముడు భరతునికి నీతి బోధించుట]
2.100.50.అనుష్టుప్.
కచ్చిన్నాగవనం గుప్తమ్
కచ్చిత్తే సంతి ధేనుకాః।
కచ్చిన్న గణికాశ్వానామ్
కుంజరాణాం చ తృప్యసి॥
తాత్పర్యము :-
నీ ఏనుగుల గుంపును చక్కగా కాపాడుకొనుచుంటివి కదా? ఏనుగుల శాల చక్కటి రక్షణలో ఉన్నది కదా? నీవద్ద ఆడ ఏనుగులు ఉన్నాయి కదా? నీవద్ద ఉన్న ఆడ ఏనుగుల, గుఱ్ఱముల, ఏవుగుల విషయంలో ఇంక చాల్లే అనుకోవటంలేదుకదా?
ప్రతిపదార్థము :-
కచ్చిత్ = కదా; నాగ = గజముల; వనమ్ = సమూహము, ఉండుచోటు; గుప్తమ్ = రక్షింపబడుచున్నవి; కచ్చిత్ = కదా; తే = నీకు; సంతి = ఉన్నవి; ధేనుకాః = ఆడ ఏనుగులు; కచ్చిత్ = కదా; న = లేదు; గణికాః = ఆడఏనుగులకు; అశ్వానామ్ = గుఱ్ఱములకు; కుంజరాణాం = ఏనుగులకు; చ = కూడా; తృప్యసి = తృప్తిపడుతుంటివి.
2.100.51.అనుష్టుప్.
కచ్చిద్దర్శయసే నిత్యమ్
మనుష్యాణాం విభూషితమ్।
ఉత్థాయోత్థాయ పూర్వాహ్ణే
రాజపుత్ర! మహాపథే॥
తాత్పర్యము :-
రాకుమారా భరతా! నీవు ప్రతిదినము ప్రొద్దుటే లేచి, చక్కగా అలంకరించుకొని, ప్రధాన రాజమార్గమునకు వెళ్ళి ప్రజలకు దర్శనము ఇస్తున్నావు కదా?
ప్రతిపదార్థము :-
కచ్చిత్ = కదా; దర్శయసే = దర్శనము ఇస్తున్నావు; నిత్యమ్ = ప్రతిదినము; మనుష్యాణాం = మానవులకు; విభూషితమ్ = బాగా అలంకరింపబడి; ఉత్థాయోత్థాయ = లేస్తూనే; పూర్వాహ్ణే = ఉదయవేళలో; రాజపుత్ర = రాకుమార; మహాపథే = రాజమార్గమున.
2.100.52.అనుష్టుప్.
కచ్చిన్న సర్వే కర్మాంతా
ప్రత్యక్షాస్తేఽవిశంకయా।
సర్వే వా పునరుత్సృష్టా
మధ్యమేవాత్ర కారణమ్॥
తాత్పర్యము :-
నీ సేవకులు, పనిచేయు కార్మికులు అందరూ నీ ఎదుటకు వచ్చుటకు సందేహించుట లేదు కదా? లేక భయాతిశయముచేత దూరందూరముగా ఉండిపోతున్నారా? ఈ విషయంలో మధ్యేమార్గము అవలంభించుట మంచిది.
ప్రతిపదార్థము :-
కచ్చిత్ = కదా; న = కాదు; సర్వే = అందరు; కర్మాంతా = కార్మికులు; ప్రత్యక్షః = ఎదుటకు; అస్తి = వచ్చుటకు; తే = నీకు; అవిశంకయా = సందేహము లేకుండా; సర్వే = అందరు; వా = లేదా; పునః = మరీ; ఉత్సృష్టా = దూరముగా ఉంచబడినవారు; మధ్యమేవ = మధ్యేమార్గము; అత్ర = ఈ విషయము నందు; కారణమ్ = శ్రేయస్సుకు కారణము.
-----
శ్రీరామ రక్ష జగదభి రక్ష
No comments:
Post a Comment