-:వాల్మీకి తెలుగు రామాయణము:- -॥శతతమ సర్గః॥ - 58, 59, 60

 జైశ్రీరామ

-:వాల్మీకి తెలుగు రామాయణము:-

-॥శతతమ సర్గః॥

[శ్రీరాముడు భరతునికి నీతి బోధించుట]

2.100.58.అనుష్టుప్.

వ్యసనే కచ్చిదాఢ్యస్య

దుర్గతస్య చ రాఘవ।

అర్థం విరాగాః పశ్యంతి

తవామాత్యా బహుశ్రుతాః॥

తాత్పర్యము :- 

సకల శాస్త్రకోవిదులైన నీ ఆమాత్యులు ఆపద వచ్చిన వాని విషయములో ధనికుడైన, పేదవాడైన పక్షపాతబుద్ధి లేకుండా ఆ ఆపదకు పరిష్కారము చేయుచుండిరి కదా?

ప్రతిపదార్థము :- 

వ్యసనే = కష్టమునందున్న; కచ్చిత్ = కదా; ఆఢ్యస్య = కధనికునియొక్క; దుర్గతస్య = దరిద్రునియొక్క; చ = మఱియు; రాఘవ = రఘువంశజుడా; అర్థమ్ = విషయములో; విరాగాః = పక్షపాతబుద్ధి లేకుండా; పశ్యంతి = చూచుచుండిరి; తవ = నీ; ఆమాత్యా = మంత్రుల; బహుశ్రుతాః = మిక్కిలి విద్యగలవారు.

2.100.59.అనుష్టుప్.

యాని మిథ్యాభిశస్తానామ్

పతంత్యశ్రూణి రాఘవ।

తాని పుత్రాన్పశూన్ఘ్నంతి

ప్రీత్యర్థమనుశాసతః॥

తాత్పర్యము :- 

రఘువంశపు భరతుడా! అపనింద మోపబడిన వాని విషయములో తన ఇష్టానుసారము అనర్హుమైన తీర్పుచెప్పినచో, ఆ అపనింద మోపబడినవాని కన్నీళ్ళు ఆ తీర్పు చెప్పిన వాని కొడుకులు పశువులు సంపదలు నశింపజేయును. 

ప్రతిపదార్థము :- 

యాని = ఏ; మిథ్యా = లేని; అభిశస్తానామ్ = నింద మోపబడినవాని; పతంతి = పడునో; అశ్రూణి = కన్నీళ్ళు; రాఘవ = రఘుకులజుడా; తాని = వాని; పుత్రాన్ = పుత్రులు; పశూన్ = పశువులు; ఘ్నంతి = చంపును; ప్రీత్యర్థమ్ = ఇష్టానుసారము; అనుశాసతః = తీర్పుచెప్పిన వానియొక్క.

2.100.60.అనుష్టుప్.

కచ్చిద్వృద్ధాంశ్చ బాలాంశ్చ

వైద్యాముఖ్యాంశ్చ రాఘవ।

దానేన మనసా వాచా

త్రిభిరేతైర్బుభూషసే॥

తాత్పర్యము :- 

ఓ భరతుడా! వృద్దులను, బాలురను, పండితోత్తములను దానములతోను, మనస్పూర్తిగా ఇష్ట పడుటతోను, మంచిమాటలతోనూ అను మూడు మార్గములతో వశపరచుకొనుచుంటివి కదా? 

ప్రతిపదార్థము :- 

కచ్చిత్ = కదా; వృద్ధామ్ = వృద్ధులను; చ = మఱియు; బాలామ్ = బాలురను; చ = మఱియు; వైద్యాః = పండితులైన; ముఖ్యామ్ = శ్రేష్ఠులను; చ = పాదపూరణము; రాఘవ = రఘువంశపువాడా; దానేన = దానముచేత; మనసా = మనసుచేత; వాచా = మాటలచేత; త్రిభిః = మూడింటిచేత; ఏతైః = ఈ; బుభూషసే = వశపరచుకొనుచుంటివి.

-----

శ్రీరామ రక్ష జగదభి రక్ష