క్షీరసాగరమథనం – సచ్చంద్రపాండురంబై

అష్టమ స్కంధము : ఉచ్చైశ్రవావిర్భవము

8-255-క.

సచ్చంద్రపాండురంబై

యుచ్చైశ్రవ మనఁగ దురగ మొగి జనియించెం

బుచ్చి కొనియె బలి దైత్యుం

డిచ్చ గొనం డయ్యె నింద్రుఁ డీశ్వరశిక్షన్.

8-256-క.

ఒఱ పగు నురమును బిఱుఁదును

నెఱిఁ దోఁకయు ముఖముసిరియు నిర్మలఖురముల్

కుఱచచెవులుఁ దెలిఁగన్నులు

దఱచగు కందంబుఁ జూడఁ దగు నా హరికిన్.

8-257-వ.

అంత నా పాలకుప్ప యందు.

టీకా:

            సత్ = స్వచ్ఛమైన; చంద్ర = చంద్రుని వంటి; పాండురంబు = తెల్లదనముగలది; ఐ = అయ్యి; ఉచ్ఛ్ర్రైశ్వము = ఉచ్ఛ్ర్రైశ్వము; అనగా = అనబడెడి; తురగము = గుర్రము; ఒగిన్ = ఒకటి; జనియించెన్ = పుట్టెను; పుచ్చుకొనియెన్ = తీసికొనెను; బలి = బలి యనెడి; దైత్యుండు = రాక్షసుడు; ఇచ్చన్ = కోరి; కొనండయ్యన్ = తీసుకొనుటలేదు; ఇంద్రుడు = ఇంద్రుడు; ఈశ్వర = నారాయణుని; శిక్షన్ = ప్రేరణవలన;

            ఒఱపు = దృఢమైన; ఉరమునున్ = రొమ్ము; పిఱుదునున్ = పిరుదులు; నెఱిన్ = నిండైన; తోకయున్ = తోక; ముఖము = ముఖము; సిరియు = శోభ; నిర్మల = స్వచ్ఛమైన; ఖురములున్ = గిట్టలు; కుఱుచ = పొట్టి; చెవులున్ = చెవులు; తెలి = తెల్లని; కన్నులున్ = కళ్ళు; తఱచు = దళసరిదైన; అగు = అయినట్టి; కందంబునున్ = కంఠము; చూడన్ = చూచుటకు; తగున్ = తగిననట్టివి; ఆ = ఆ; హరి = గుర్రమున (ఉచ్ఛైశ్రవమున); కిన్ = కు.

            అంతన్ = అంతట; ఆ = ఆ; పాలకుప్ప = పాలసముద్రము; అందున్ = లో.

భావము:

            స్వచ్ఛమైన చంద్రుడిలా తెలుపు రంగు దేహంతో “ఉచ్ఛైశ్రవము” అనే గుఱ్ఱము పుట్టింది. దానిని బలిచక్రవర్తి తీసుకున్నాడు. భగవంతుని ప్రేరణతో ఇంద్రుడు ఇందుకు కాదన లేదు.

            ఆ ఉచ్ఛైశ్రవము అనే గుఱ్ఱమునకు చిక్కటి రొమ్ము, అందమైన పిరుదులు, చక్కటి తోక, సిరులుట్టిపడే ముఖము, గుండ్రని గిట్టలు, పొట్టి చెవులు, తెల్లటి శుభ్రమైన కళ్ళు, దళసరిగా ఉన్న మెడ చూడ ముచ్చటగా అమరి ఉన్నాయి. 

            అటుపిమ్మట ఆ పాలసముద్రంలో . . . 

            దుష్కర ప్రాస ‘చ్చ’తో ఆ గుఱ్ఱము బహు ఉన్నతము, దుర్లభము అయినది అని సూచిస్తున్నారా. . రెండవ పద్యంలో గుఱ్ఱాన్ని వర్ణిస్తూ “ఱ”కార ప్రాస ప్రయోగం చక్కగా ఉంది.

http://telugubhagavatam.org/?tebha&Skanda=8&Ghatta=35

: :చదువుకుందాం భాగవతం; బాగుపడదాం మనం అందరం: :